یهودیت

یهودیت (به عبری: יהדות، Yahedut) دین، فلسفه و روش زندگی قوم یهود می‌باشد.^[۱] یهودیت، نخستین دین ابراهیمی و نیز به عقیدهٔ بسیاری، نخستین دین سازمان یافتهً یکتاپرست به شمار می‌رود.^[۲][۳] توراه (به انضمام نوییم و کتوویم، که مجموعاً تنخ نامیده می‌شود) کتاب مقدس یهودیت است. یهودیت شامل مجموعه گسترده‌ای از دیدگاههای مذهبی، تشریفات، شاخه‌ها، و متون مذهبی می‌باشد. امروز اکثر یهودیان پیرو سه شاخه ارتدوکس، لیبرال، و محافظه کار می‌باشند، و اقلیتی هم پیرو بازسازی خواه، قراییم، و یهودیت اومانیستی هستند؛ از لحاظ دیدگاههای مذهبی این شاخه‌ها بسیار متفاوت هستند. در حالی که یهودیان ارتدوکس باور به وحی تورات از طرف خدا، پیروی سخت از قوانین مذهبی، و ظهور مسیحای موعود هستند، یهودیان لیبرال باور به زندگی مدرن، استقلال شخصی، آزاد اندیشی هستند. به باور یهودیان مذهبی، یهودیت پیمان خدا با بنی اسرائیل است.

یهودیت کانون بیشتر متون و سنت‌هااست و تاریخ، اصول و اخلاق آن بر ادیان ابراهیمی پس‌از خود ازجمله مسیحیت، اسلام، و بهائیت تأثیر به‌سزایی گذاشته‌است.^[۴][۵] بر طبق قوانین یهودیت، چه نو کیشان و چه افرادی که از مادری یهودی متولد شده‌اند،یهودی خطاب می‌شوند. گرچه یهودیت یک دین است، ولی یهودیان یک گروه قومی-مذهبی بحساب می‌آیند. دین یهودیت دارای تاریخ پیوستهً سه تا چهار هزار ساله می‌باشد. یِهود (יְהוּדָה)، واژه‌ای عبری است، به معنای ستوده و همچنین صفتی اکتسابیست که به ساکنین یهودیه، قسمتی از سرزمین اسراییل که سبط یهودا بر آن زندگی می‌کردند، داده می‌شود، ولی همچنین برخی معتقدند در گذشته همه بنی اسرائیل را نیز به این نام خوانده‌اند.^[۶] در ایران از عنوان «جهود» و «کلیمی» یعنی پیرو موسی کلیم‌الله نیز برای نامیدن یهودیان استفاده می‌شود. به باور یهودیان مذهبی، اصل یهودیت از وعده خدا با ابراهیم، اسحق، و یعقوب شروع می‌شود، و رسماً با نزول قوانین تورات به موسی و ورود بنی اسرائیل به سرزمین موعود کامل می‌شود. پیروان یهودیت در بسیاری از کشورهای جهان ساکن هستند. جمعیت یهودیان جهان ۱۳٬۷۴۶٬۱۰۰ نفر(۱۷٬۹۳۶٬۴۰۰، شامل افرادی که بر حسب هلاخا یهودی قلم داد نمی‌شوند)، معادل حدود ۰٫۱۹٪ جمعیت جهان می‌باشد.^[۷] حدود ۶٫۱ میلیون نفر ساکن اسرائیل و ۵٬۲۷۵٬۰۰۰ (۶٫۸ میلیون کل) نفر ساکن ایالات متحده آمریکا و ۱٫۵ میلیون نفر دراروپا، و مابقی دراقیانوسیه، قاره آمریکا و آفریقا ساکنند. بسیاری از قوانین مدنی و اصول و اخلاق اندیشه‌های سکولار غرب از جنبه‌ها و دیدگاه‌های یهودیت که مبنای مسیحیت بوده‌است منشا می‌گیرند. یهودیان ایران دارای تاریخ ۲٬۷۰۰ ساله هستند و برحسب آمار ۱۳۹۱، ۸٬۷۵۶ یهودی ساکن ایران هستند.^[۸]

بخش از مجموعه
یهودیت
رده:یهودیت
یهود · یهودیت · اسباط
ارتودوکس · محافظه‌کار · اصلاح‌طلب
هریدی · حسیدی · ارتودوکس مدرن
فلسفه یهودی
اصول دین · منیان · کابالا
قوانین نوح · خدا · آخرت · مسیح در یهودیت
یهودیان به عنوان قوم برگزیده · هولوکاست · هلاخا · کشتروت· ده فرمان
صنیوت · صدکه · اخلاق · جنبش مسار
متون دینی
تورات · تنخ · تلمود · میدراش · توسفتا
آثار حاخامی · هاگادا · میشنا· باریتا
تور · شولحان عاروخ ·
حماش · سیدور · زوهار ·
شهرهای مقدس
اورشلیم · صفد · حبرون · تیبریاس
شخصیت‌های مهم
ابراهیم · اسحق · یعقوب
ساره · ربه‌کا · راحیل · لیه
موسی · دبوره · روت · داوود · سلیمان
الیاس · هیلل · شمای · یهودا هناسی
سعادیا گائون · راشی · اسحاق الفاسی · ابن عزرا · توسفتانویسان
یوسف آلبو · یوسف قارو · آشر بن یهیئل
بعل شم طوو · موسی بن میمون · فیلون اسکندرانی
اوادیا یوسف · موشه بن نحمان · موشه فینشتاین · العازر شاخ
زندگی یهودی
بریت · بنای مصفه · ازدواج
نیدا· عزاداری
نقش‌های مذهبی
حاخام · ربی
کاهن یهودی ·
دیان · روش یشیوا
ساختمان‌های مذهبی
کنیسه · میکوه · هیکل سلیمان / خیمه‌گاه
مقالات مذهبی
شبات · تفیلین · زنان · سفر تورات· بدکن· قربانی
ختنه · ستاره داوود · منوره · شوفار
اربعمینیم · کیتل · کرتل · ید
نماز
نماز · شما · آمیدا ·
قدیش ·هولده
یهودیت و دیگر ادیان
مسیحیت · اسلام ·
ادیان ابراهیمی · تکثرگرایی
مورمونیسم · "یهودی مسیحی" · دیگران
مطالب وابسته
انتقاد از یهودیت · یهودستیزی
یهوددوستی · یشیوا· صهیونیسم· یهودیان آمریکا· فهرست دانشمندان و فیلسوفان یهودی
ن ب و

فلسفه یهودی از تبیین بنی‌اسرائیل از سرچشمه جهان هستی و صفات ذاتی و فاعلی خدا به گونه‌ای فلسفی نشأت می‌گیرد. از این‌رو، کتاب مقدس عبری که تنخ نامیده می‌شود؛ منبع بنیادینی‌است که فلسفه یهودی بر اساس آن استوار می‌گردد. خاخام‌ها در دوره تنائیم، که در فاصله قرن اول قبل از میلاد تا قرن دوم بعد از میلاد است، و خاخام‌های دوره امورائیم که، بین قرون دوم و ششم میلادی‌است، چنین بینشی را نسبت به خدا و ارتباط آن با کیهان به روشی مشابه ادامه دادند. این اندیشه‌ها موضوعاتی چون وحدت، علم مطلق، قدرت مطلق، خیرخواهی خدا، اسرائیل و رسالتی که در قبال امت‌ها دارد، مفهوم ماشیح و نجات، هدف و قلمرو شریعت و هلاخا را دربر می‌گیرد. علاوه بر تلمود، در میشنا و میدراش نیز توجه دانشمندان به بحث‌های الهیاتی و فلسفی در چهارچوب تفکر یهودی معطوف شد. علاوه بر این، کابالا و متون عرفانی یهودیت نیز مشتمل بر پژوهش‌های نظری پیچیده‌ای درباره سیر آفرینش و ذات خداوندی‌است.

اصول دین

یهودیان معتقدند موسی ده فرمان و تورات را از کوه سینا با خود پایین آورد؛ و به جز پنج کتاب (سفر) موجود، تورا محتوای دیگری هم دارد که آن را میشنا یا تورای شفاهی هم می‌نامند که در آن توضیح می‌دهد، چگونه می‌توان قوانین پنج سفر را انجام داد. تفسیری که بر میشنا نوشته شده‌است گمارا نام دارد و این دو کتاب را با هم تلمود می‌نامند.

یهودیان سنتی معتقدند خداوند تورای مکتوب و شفاهی را به موسی داد و او آن‌ها را با رعایت امانت به یهودیان رسانید و آن چه که امروز در دست ماست هم دقیقاً همان نسخه اولیه است و همه دستورات آن باید اجرا شود.

یهودیان لیبرال می‌گویند تورات الهام خداوند است اما انسان‌ها آن را نوشته‌اند و دستورات اخلاقی آن همیشه لازم‌الاجرا هستند، بر خلاف بسیاری دستورات آیینی که امروزه لازم نیست انجام شوند.

در یهودیت به بحث گذاشتن فرمان‌ها و تحقیق درباره چگونگی اجرای آنها حرکتی مثبت تلقی می‌شود. تلمود پر است از قصه‌های کسانی که در این موارد با هم بحث می‌کردند. لطیفه‌ای در این باره هست که می‌گوید «دو یهودی، سه نظر». برخی از این نظرات را همه یهودیان پذیرفته‌اند اما برخی دیگر هنوز مورد بحث هستند.

امروزه یهودیت رهبر واحدی ندارد که تصمیم بگیرد فرمان‌ها راچگونه باید اجرا کرد یا به چه چیز باید اعتقاد داشت. یهودیان اعتقادات و نظرات مختلفی دارند.

ده فرمان را همه یهودیان در پای کوه سینا شنیدند. این خاصیت ده فرمان است اما یهودیان در مورد این که که تمام ششصد و سیزده دستور تورا به یک اندازه اهمیت دارد اتفاق نظر ندارند.

یهودیت داگما(اصول عقاید) رسمی ندارد، هیچ مجموعه عقایدی نیست که یک یهودی باید باور داشته باشد، و در واقغ اعمال مهمتر از عقاید هستند. در طول تاریخ علمای یهود سعی به ایجاد اصول دین کردند، معروفتربن آنهاموسی بن میمون یک معلم معروف یهودی در قرن دوازدهم میلادی بود که فهرست اعتقادات سیزده گانهٔ یهودیان را چنین تنظیم کرد:

1. خدا همه چیز را خلق نمود و هم چنان همه چیز را اداره می‌کند.
2. تنها یک خدا وجود دارد که در همه چیز کامل است.
3. خدا بدن ندارد و شبیه هیچ چیزی در این دنیا نیست.
4. خدا همیشه بوده و همیشه خواهد بود.
5. انسان‌ها باید تنها برای خدا عبادت کنند.
6. کلام تمام انبیای بنی اسراییل درست است.
7. پیش گویی‌های موسی درست است و او بالاترین پیامبری است که بوده و خواهد بود.
8. خدا تورات را به موسی داد.
9. تورات تغییر نخواهد کرد و تورات دیگری هم نخواهد آمد.
10. خدا افکار و اعمال همه را می‌داند.
11. خدا کسانی را که از دستوراتش پیروی می‌کنند پاداش و مخالفینش را عذاب خواهد داد.
12. ماشیح خواهد آمد.
13. خدا مردگان را به زندگی بر خواهد گرداند.

هلاخا (به عبری: הלכה)، به مجموعه قوانین شریعت یهود گفته می‌شود، قوانینی که از تنخ، تلمود و خاخام‌ها و همچین آداب و رسوم یهودیان ناشی می‌گردد.

ده فرمان

ده فرمان این‌ها هستند:

1. به خدا اعتقاد داشته باشید
2. جز او کسی یا چیزی را نپرستید تصویری یا مجسمه‌ای را به عنوان خدا نسازید به آن ارادت نورزید و آن را تعظیم نکنید
3. نام خدا را بیهوده نبرید
4. شبات نگه دارد یعنی در روز هفتم استراحت کنید
5. به والدین خود احترام بگذارید
6. قتل نکنید
7. زنا نکنید
8. دزدی نکنید
9. شهادت دروغ ندهید
10. به مال دیگری حسد نورزید

قوانین هفتگانه نوح

هفت فرمان اخلاقی است که بر اساس تلمود و توسفتا، از سوی خدا به نوح داده شد و تمام آدمیان باید از این دستورها اطاعت کنند؛ اگر هم جنتیلها (غیریهودیان) به این هفت فرمان پایبند باشند و آنها را رعایت کنند، به رستگاری می‌رسند.

1. ممنوعیت بت‌پرستی: بت نپرستید.
2. ممنوعیت قتل: خون کسی را به ناحق بر زمین نریزید، خودکشی نکنید و فرزندان خود را نکشید و قربانی نکنید.
3. ممنوعیت زنا: زنا نکنید.
4. ممنوعیت قسم ناروا: سوگند ناروا نخورید و تهمت نزنید.
5. گوشت حیوان زنده و خون را نخورید.
6. عدل و داوری را برپا سازید.
7. تشکیل دادگاه شرعی برای نظارت بر انجام شش فرمان مورد اشاره.

آخرت و زندگی بعد از مرگ

در نخستین نوشته‌های تنخ یهودی، سخنی از زندگی پس از مرگ، کیفر و پاداش، بهشت و جهنم نمی‌رود. اعتقاد بر این بود که مردگان به سرزمین مردگان که شئول نامیده می‌شد، می‌روند. مرگ زودرس، کیفر خدایی دانسته می‌شد که بدکاران و کافران به آن دچار می‌شوند^[۹] و زندگی طولانی بالاترین خوش‌بختی دانسته می‌شد.^[۱۰]؛ زندگی پس از مرگ نامشخص تلقی می‌گردید.^[۱۱] ظاهراً به این دلیل که مردم همسایه اسرائیل، به زندگی پس از مرگ به شیوه زندگی در قبر باور داشتند؛ اسرائیلیان از آن‌ها دوری می‌جستند. بنی‌اسرائیل، از دفن کردن اشیاء در گورها پرهیز می‌کردند؛ زیرا انسان را از خاک می‌دانستند که به خاک بازمی‌گردد.^[۱۲] در دوره‌های بعدی، باور به آخرت در بین یهودیان به وجود آمد. در کتاب حکمت آمده‌است:

آری، خداوند به راستی انسان را نابودناشدنی آفریده‌است؛ چنان‌چه خود نابودناشدنی‌است.^[۱۳]

در تلمود آمده‌است:

اگر کسی برانگیخته شدن مردگان را نفی کند، در روز رستاخیز بهره‌ای نخواهد برد.^[۱۴]

• ماشیح یا مسیح کسی است که به اعتقاد یهودیان ظهور خواهد کرد و نجات دهنده آنها خواهد بود.

اخلاق

این بخش از این نوشتار خُرد است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

تیکون عولم

تیکون عولم اصطلاحی در عرفان یهودی یا کابالا است که اعتقاد دارد وظیفه یهودیان در دنیا تعمیر دنیا است. بر این اساس وقتی نور الهی از بالای درخت زندگی به پایین سرازیر شد باعث شکست ظروفی که این نور در آنها قرار می‌گرفت شد و تکه‌های این ظروف در دنیا پخش شدند. از این رو هر چیزی در دنیا دارای این جرقه‌های الهی است.

رفتار با دیگران

این بخش از این نوشتار خُرد است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

۶۱۳ میتزووت

میتزووت^[تلفظ؟] (به معنی فرمان‌ها یا دستورات)، اعمال مطرح در مذهب یهودیت هستند. میتزوا(مفرد) دستوری است که خدا به مردم می‌دهد. برخی میتزوا را به عمل صالح یا نیکوکاری ترجمه می‌کنند. ششصد و سیزده میتزووت در توراه وجود دارد، که یهودیان موظف به انجام دادن آنها هستند. برخی در مورد پرستش خدا، زندگی روزمره داخل هستند و برخی در مواقع خاص صورت می‌گیرند. بسیاری از این دستورها را الان نمی‌توان اجرا نمود چرا که معبد مقدس اورشلیم تخریب شده‌است.

این بخش از این نوشتار خُرد است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

صداکا

کیسه نیکوکاری

کتاب‌های مذهبی

۱.تنخ شامل ۳۹ کتاب است که در دوره‌ای بیش از هزار سال به رشته تحریر در آمده‌اند. یهودیان و حتی مسیحیان برای کتاب مقدس، تقدس والائی قائلند و آن را الهام خداوند بر نویسندگان کتاب مقدس می‌دانند و بر این باورند که کتاب مقدس دو مؤلف دارد یکی خدا و دیگری بشر و بین ایندو عنصر خدایی و بشری جدایی وجود ندارد. تنخ خود به ۳ بخش تقسیم می‌شود:

طومار تورا مقدس که به منظور تشریفات مذهبی در یک کنیسه گشوده شده‌است.

• تورا
• نوییم
• کتوویم

۲.تلمود تفاسیر تورا

سری تلمود بابلی

۱. تلمود بابلی

۲. تلمود اورشلیم

میشنا

گمارا

توسفتا

۳.میدراش

۴. آثارهالاخایی

• ۱. تور
• ۲.میشنه تورا
• ۳.شولحان عاروخ
• ۴. رسالات سوال و جواب

۵.توسفتا

۶.پیوت کتاب شعرهای مذهبی

۷.زوهر کتاب اصلی عرفان یهودی یا کابالا

۸.سیدور کتاب نماز و ادعیه

ملاک یهودی‌بودن

یهودیت بر خلاف اسلام و مسیحیت تاکید زیادی به مساله قومیت دارد. از این رو یهودیت ترکیبی از دین و نژاد است. یهودیت ارتودکس معتقد است، شخصی که از مادر یهودی به دنیا آمده، ولو به دین دیگر بگراید، باز هم یهودی است.^[۱۵] به صورت تاریخی، یهودی که مدعی الحاد است، ممکن است عنوان حِرِم(به عبری: חרם) به خود بگیرد، اما اعلام الحاد او موجب از دست دادن عنوان یهودیت از وی نمی‌شود.^[۱۶] برای نمونه مورد باروخ اسپینوزا را ببینید.

بر اساس باورهای یهودیان همچنین آنوسیان (یعنی کسانی که به‌رغم میل خود به دین دیگری گرویده‌اند) و فرزندان دختری آنان، یهودی حساب می‌شوند.

در یهودیت، عنوان خاصی برای کسانی که یهودی هستند، ولی شریعت یهود را رعایت نمی‌کنند وجود دارد که آنها را مِشومدیم (به عبری: משומדים) می‌نامند، در بین علمای یهود در مورد نحوه رفتار با آنان، بر اساس قانون شریعت، بحث زیادی وجود دارد، اما در مورد یهودیت آنان اختلاف نظری وجود ندارد.^[۱۶]

کسی که ایمان خود به یهودیت را از دست می‌دهد، همواره می‌تواند به این آیین بازگردد؛ و در این حالت هیچ احتیاج به مراسمی رسمی یا خاص نیست.

همچنین تعاریف دیگری بر اساس تست دی‌ان‌ای و تشخیص کروموزوم وای هارون(Y-chromosomal Aaron)، وجود دارد.^{[نیازمند منبع]}

گرویدن به یهودیت

این بخش از این نوشتار خُرد است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

آنوسیم

آنوسیم (به عبری: אנוסים)، در عبری جمع «آنوس» و به معنی «مجبور شدگان» است. در آیین یهودی، کلمه‌ای حقوقی است که به یهودیانی که مجبور به ترک غیر اختیاری آئین یهودیت شده‌اند ولی همهٔ تلاش خود را می‌کنند تا در شرایط اجبار به آیین یهودی خود پایبند باشند، اطلاق می‌شود. بر اساس فقه یهودی آنوسیان یهودی محسوب می‌شوند حتی اگر چندین نسل به صورت مخفی زندگی کرده باشند.^[۱۷]

جمعیت یهودیان

یهودیان بر خلاف ملتهای دیگر در محل خاصی در دنیا زندگی نکرده‌اند. تنها یهودیان به مدت کمی در زمان معبد اول و دوم دارای کشور مستقلی بودند و از این زمان به بعد در تمامی دنیا در بین ملتهای دیگر به صورت اقلیت زندگی می‌کردند. امروزه کشورهای ایالات متحده، اسرائیل، کانادا، انگلستان، فرانسه، آرژانتین و آفریقای جنوبی دارای جمعیت یهودی زیادی هستند. بر اساس آمار سال ۲۰۱۳ در تمامی دنیا ۱۳٫۹ میلیون یهودی وجود دارد که اسرائیل و ایالات متحده ۸۰٪ از این تعداد را در خود جای داده‌اند.

تقسیمات سنتی و نژادی

ملت یهود خود به چند دسته تقسیم می‌شود که از نظر ظاهری، رنگ، فرهنگ، موقعیت مکانی، آداب و رسوم متفاوت هستند.

• اشکنازی: یهودیانیان که ریشه از اروپا و روسیه دارند.
• میزراهی: یهودیان که ریشه از خاورمیانه هستند.
• سفارادی: یهودیان ساکن حوضه دریای مدیترانه در اروپا و مراکش هستند.
• بتا اسراییل: یا یهودیان اتیوپی که سیاه پوستند.
• بنه روما: یهودیانی که از ایتالیا سرچشمه می‌گیرند.

زبان‌ها

• عبری

  ییدیش

  یهودی-عربی

  یهودی آرامی

  گویش بخارائی

  یهودی-تاتی

  لادینو

  یهودی-پارسی

الفبای عبری

حروف الفبای عِبری در نوشتن خط عبری و نیز برخی نشانه‌های علمی و ریاضی بکار می‌رود.

نمازها و دعاها

لباس‌های مذهبی

لباس مردان:در کنیساها و جوامع مذهبی کلاهی بنام کیپا، که از جنس مخمل یا ساتن یا کاموایی است، بسر گذاشته می‌شود و لباسی سفید و شلواری سیاه می‌پوشند و برای خواندن نماز شالی بنام تالیت و تفیلین (دو نوار سیاه رنگ که دارای جعبه‌ای از آیات تورا می‌باشد که یکی بدست و دیگری به روی پیشانی بسته می‌شود) می‌بندند. بعضاً رسم است که شال باریکی بنام آتاراه روی تالیت می‌اندازند. همچنین بندی بنام ضیضیت از روی شلوار آویزان می‌گردد.

یهودیان معمولاً در هر روز سه نماز می‌خوانند و در روز شبات و سایر روزهای مقدس فرقه‌های ارتدکس و محافظه کار یک نماز اضافی هم به نام موساف خوانده می‌شود. نماز پنجمی هم به نام نئیلا وجود دارد که اکنون تنها در یوم کیپور دهمین روز از ماه تیشری که اوایل پاییز است خوانده می‌شود. می‌توان نماز را فرادی یا به جماعت یا به همراه منیان خواند. مثل نماز اسلامی در یهودیت هم نماز جماعت ارجح است و بخش‌هایی هم دارد که جز در جماعت اجرا نمی‌شود. اکثر مراسم آیینی در یهودیت با ملودی سنتی به نام نیگون به حالت آوازی قرائت می‌شود. در هر کنیسه، سکویی کم ارتفاع وجود دارد که حزان بر فراز آن این مناجات را رهبری می‌کند.

اعیاد و مناسبت‌ها

برگزار کردن اعیاد در یهودیت ریشه مرکزی ارتباط بشر با خدا و جهان می‌باشد. اعیاد مذهبی که بیشتر نشانهٔ رویدادهای مذهبی نظیر خروج از مصر و نزول تورا و یا ارتباط با طبیعت دارند، این اعیاد شامل:

پسح یا فصح هم نماد آزادی است و هم شکل‌گیری قوم یهود.

شاوت یا عید هفته‌ها

روش هشانا: عیدی است که نمود شروع سال یهودی است.

یوم کیپور: روز آمرزش نیز شناخته می‌شود.

حنوکا

 

پوریم

عید سوکوت: دو هفته پس از روش هشانا و پنج روز پس از یوم کیپور آغاز می‌شود و هشت روز ادامه دارد. باورمندان یهودی در این مدت، به برپایی سوکا می‌پردازند.

سیمخا توراه (شادمانی تورات) - جشن پایان قرائت پنج صحیفه کتاب مقدس در پایان عید هشت روزهٔ سوکوت.

تو بیشوات

آسارا بتوت

تیشا بآو

علاوه بر اعیاد و مناسبت‌های قید شده، مناسبتهای زیر نیز توسط بسیاری از یهودیان، بخصوص در اسرائیل برگزار می‌شوند.

روز هولوکاست:

سالروز استقلال اسرائیل

‍یوم یروشالاییم یا روز اورشلیم: روز یک‌پارچه‌شدن شهر اورشلیم در پی پیروزی اسرائیل در جنگ شش روزه.

شبات

شبات (در عبری שבת به معنی شنبه) در دین یهودیت به روز تعطیل هفتگی (شنبه) می‌گویند؛ که بصورت نمادین به معنای هفتمین روز خلقت است. یکی از ده فرمان حفظ شبات است که با غروب جمعه آغاز می‌شود و با غروب شنبه به پایان می‌رسد.شبات روز استراحت برای تشکر از خداوند برای خلق زمین است.

زندگی

چرخه زندگی

نقاط مهم حیات یک یهودی

• تولد
• بریت میلا: نوزاد پسر در هشت روزگی ختنه و نام گذاری می‌شود.
• پیدیون هابن: رسمی است که پدر کودک انجام می‌دهد تا برای اولین فرزند پسرش از معبد نجات بطلبد. بط لاویان و کاهنان این رسم را اجرا نمی‌کنند.
• بت میتزوا: در دوازده سالگی دختر برگزار می‌شود و پس از آن او یک زن تلقی می‌شود.
• برمیتزوا: همان مراسم در سیزده سالگی یک پسر است که توراخوانی و دعاهای خاصی هم دارد.
• ازدواج
• تولد اطفال
• مرگ

کشروت

نحوه کشتار حیوانات در یهودیت. گردن حیوان با یک ضربه چاقو بریده می‌شود و صبر می‌کنند تا تمام خون حیوان از بدن او خارج شود.

به قوانین یهودیان برای غذاها کشروت می‌گویند یهودیانی که قانون کشروت را رعایت می‌کنند غذاهای خاصی می‌خورند که با ترتیب خاصی تهیه می‌شود. غذایی که یک یهودی می‌تواند بخورد کوشر نامیده می‌شود. یهودیان سنتی در این مورد حساسیت بسیاری به خرج می‌دهند. یهودیان نمی‌توانند در رستوران‌های غیر کوشر و یا در منزل کسی که کشروت را رعایت نمی‌کند غذا بخورند. گاهی رعایت این اصل دیدار دوستان یا انجام کار را دشوار می‌کند.

• یهودیان می‌توانند همه نوع میوه یا سبزی را اگر خوب شسته شود و مطمئن شوند حشره‌ای در میان آن نیست بخورند.
• یهودیان می‌توانند هر ماهی باله و فلس داری را بخورند. از جمله قزل آلا و ماهی تُن اما خرچنگ صدف و میگو برایشان حرام است.
• یهودیان می‌توانند گوشت هر حیوان نشخوارکنندهٔ سم شکافته‌ای را بخورند از جمله: گاو گوسفند بز و آهو.
• گوشت پرندگانی که در تورا برای خوراک مردم ناپاک خوانده شده غیرقابل مصرف است اما مرغ اردک و بوقلمونحلال است.
• غذایی که کسی می‌پزد یا در بسته بندی عرضه می‌شود باید به نظر و تایید متخصص کشروت یا ماشگیاخ برسد.
• گوشت حیوان غیرنشخوار کننده یا غیر سم شکافته حرام است. مثلاً خوک سم شکافته است اما نشخوارنمی‌کند. فیل نه سم شکافته‌است نه نشخوار می‌کند. هر دو تریف هستند.
• خزندگان، دوزیستان و جوندگان تریف هستند
• هیچ حیوان دریایی که فلس و باله نداشته باشد کوشر نیست مثل کوسه، مارماهی، خرچنگ ومیگو
• پرندگان گوشت‌خوار نام برده در تورا برای خوردن مناسب نیستند.
• حیوان را باید با حرکت سریع یک چاقوی بسیار تیز ذبح کرد تا سریع بمیرد.
• تمام خون گوشت باید قبل از خوردن خارج شود.
• غذای کوشر باید در آشپزخانه‌ای تهیه شود که برای غذای کوشر آماده شده است. اگر غذای غیر کوشر در آن پخته شده باشد باید اول به طریق خاصی تمیز شود.

صنیوت

در تلمود بابلی، ربّی العازر بن صدوق شرحی بر آیهٔ صنیوت از کتاب میکاه نوشت و آن را با مفهومعفت همراه کرد.(رساله سُکّه ۴۹:۳) شرایع یهودیت در واقع مردان و زنان یهودی را به پوشانیدن بدنشان امر کرده است؛ بر اساس هلاخا بر زنان واجب است که موی سر را بپوشانند^[۱۸]؛ بر مردان نیز جایز نبود که سرناپوشیده چهار ذراع راه بروند یا تورات را تلاوت کنند.^[۱۹] هر چند پوشش سر مردان بیشتر نمادی از تقوای الهی تلّقی می‌شد و از قوانین صنیوت دانسته نمی‌شد. بر اساس تورات، شنیدن صدای آواز زنان عروه یا برهنگی دانسته می‌شود.^[۲۰] اگر زنی صدایش به قدری بلند بود که وقتی در خانه‌اش سخن می‌گفت، همسایگان قادر به شنیدن صدایش بودند، مرد حق داشت بدون پرداخت مهریه او را طلاق دهد.^[۲۱] بر اساس قانوننگیا، تماس و دست دادن زن و مردی که وابستگی خانوادگی نزدیک ندارند، جایز نیست. بر اساس قانونایحود، زن و مرد بیگانه از خلوت کردن با هم منع شده‌اند. در کنیسه‌های یهودی، زنان و مردان به وسیلهٔ پرده‌ای به نام مهیتزا از هم جدا می‌شوند. فتاوای یهودی همچنین اختلاط زنان و مردان در رقصیدن را جایز نمی‌دانند. بر اساس شولحان عاروخ، پوشیدن لباس جنس مخالف و نیز پوشیدن لباس کفّار ممنوع می‌باشد.^[۲۲]

بیت هامیقداش

هیکل مقدس (به عبری: בית המקדש הראשון تلفظ: بیت همیقداش) به معنایخانه مقدس و به عربی بیت المَقدِس، یا هیکل سلیمان مجموعه‌ای از معابد مقدس و اماکن مذهبی یهودیان در کوه معبد است که در شهر باستانی اورشلیم قرار دارد. بر باور یهودیان، پرستش‌گاه اورشلیم، مکان حضور دایمی خدایی است که معبد متعلق به اوست و نیروی الهی او همواره در مکان مقدس پرستش‌گاه فیضان دارد. معبداورشلیم اکنون ویران شده‌است. در کتاب مقدس عنوان هیکل برای این بنا به کار رفته‌است. به باور یهودیان، معبد به دستور خدا و توسط سلیمان ساخته شد.

سنهدرین

سنهدرین (عبری:סנהדרין به معنی «با هم نشستن» یا «انجمن») دادگاه و شورای عالی یهودیان در زمان گذشته بود که از بیست و سه قاضی از شهرهای اسرائیل، تشکیل می‌شد. اعضای سنهدرین، ۷۱ تن بودند. سنهدرین بزرگ، در اورشلیم، واقع بود. دادگاه در همه روزها، جز در روزهای عید و روز سبت، برقرار بود. رئیس سنهدرین ناسی و رئیس عدالت آن او بیت دین نامیده می‌شد. سنهدرین، در زمان تئودوسیوس دوم منحل شد و عنوان ناسی نیز ممنوع گشت. در زمان عمر بن خطاب، تلاشهایی برای احیای سنهدرین در اورشلیم صورت گرفت؛ اما موفقیت آمیز نبود.

کنیسا

این بخش از این نوشتار خُرد است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.کنیسا یا کنشت به نیایشگاه و محل اجتماعات دینی یهودیان گفته می‌شود.

 

میکوه

یا میقوه، به استخر یا حمام برای امر غسل گفته می‌شود.

سوکاه

سوکا (به عبری: סוכה) سایبانی است که با آغاز عید سوکوت، یهودیان در کنار خانه یا بالکن آپارتمان خود برپا می‌کنند و سقف آن را با شاخه‌های بزرگ نخل یا درختان دیگر می‌پوشانند. بر طبق فرامین مذهبی، دیوارهای سایبان می‌بایست از پارچه، برزنت و یا چوب ساخته شود.

یهودیان باورمند، در هفت روز عید سوکوت غذای روزانه خود را در سوکا صرف می‌کنند و مردان شب را به تنهایی در داخل آن به روز می‌رسانند. در ایام عید سوکوت، یهودیان به دید و بازدید از یکدیگر می‌روند و در سوکا از یکدیگر پذیرائی می‌کنند.^[۲۳]

زیارتگاه‌ها

• دیوار نُدبه (در عبری: הכותל המערבי، تلفظ: کوتِل همعرابی (به معنای دیوار غربی)،^[۲۴] تلفظ عامیانه عبری: کُتِل) مقدس‌ترین مکان مذهبی یهودیان است که بر روی تپه موریا در شهر اورشلیم قرار دارد. بر باور یهودیان دیوار ندبه از آخرین باقی‌مانده‌های هیکل سلیمان و دومین پرستش‌گاه اورشلیم و مرکز دعا برای یهودیان سراسر جهان است.
  

  نمای دیوار ندبه در شهر اورشلیم
• حرم ابراهیمی یا غار پدران:در اورشلیم مکانی که آدم، حوا، ابراهیم، اسحق، لیاه، یعقوب، ساره و ربکا در آن بخاک سپارده شده‌اند.
• آرامگاه مادران:در طبریه آرامگاه میریام، صفورا، یوکابد، ابیگاییل و الیشوا می‌باشد.
• آرامگاه استر و مردخای در همدان
• آرامگاه راحل در نزدیکی بیت لحم
• آرامگاه داود در اورشلیم
• آرامگاه دانیال در شوش
• آرامگاه حبقوق در تویسرکان و همچنبن در [حکوک]]، اسرائیل.
• آرامگاه بنیامین در کفار سابا
• آرامگاه یوسف در نابلس، قبرهای افرایم و [منسی]] فرزندان یوسف هم در این آرامگاه هست.

شهرهای مقدس

• اورشلیم
• حبرون
• صفاد
• طبریه

روحانیون

• کوهن:رهبران مذهبی از نسل هارون که رهبری قوم را در گذشته بر عهده داشتند.
• لاویان: لاویان طبقه روحانی بودند که فرزندان لوی یکی از فرزندان یعقوب بودند. این قبیله به صورت کلی وظیفه انجام اعمال مذهبی را داشتند.
• خاخام یا راو:که مسئول امور مذهبی می‌باشد.

حذان:قاری ادعیه (اذانگو)

گبای:متصدی امور روزمره، خادم

تقسیمات مذهبی

این بخش از این نوشتار خُرد است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. جز سه گروه محافظه کار اصلاح طلب و ارتدوکس گروه‌هایی با تعداد کمتری هم وجود دارند مثل قرائون. هر گروهی بر اساس فهم خودش از یهودیت اعمال خودش را دارد. برخی از یهودیان بسیاری قواینن را کنار گذاشته‌اند. مثلاً اصلاح طلبان یا لیبرال‌ها کشروت یا شبات را رعایت نمی‌کنند و به جای ان جنبه‌های اخلاقی یهودیت را مد نظر قرار می‌دهند. یهودیان که دیدند با این اوضاع سنن یهودی از دست می‌رود برای حفظ سنن پس از لیبرال‌ها علیه آنان محافظه کاران را به وجود آوردند. ارتدوکس‌ها این هر دو را مردود می‌شمرند و تغییراتی ار که آن‌ها به وجود آورده‌اند از اعتبار ساقط می‌دانند.

یکی از بزرگترین راوهای ارتدکس

• ۱.ارتدوکس یا سنتی

• حاردیم اولترا ارتدوکس

• ناتوری کارتا(یهودیان ضد صهیونیست)

• خسدیم

• خبد لوباویچ
• ساتمار
• بلز

• مدرن ارتدکس

• ۲.لیبرال/ ترقی خواه/اصلاحگرا/ ریفورم

• یهودیت لیبرال انگلستان
• ریفورم کلاسیک
• ریفورم آمریکای شمالی
• ریفورم آلمان
• ریفورم انگلستان
• ریفورم اسرائیل

• ۳.یهودیت محافظه‌کار

• کانسروادوکس

• ۴.قرائیم
• ۵.بازسازی خواه(Reconstructionist Judaism)
• ۶.هایمنوت یهودیت اتیوپیایی
• ۷.نئولوگ:فرقه مشابه محافظه کار، که در قرن نوزدهم در مجارستان پدید آمد.
• ۸.تجدیدگراJewish Renewal
• ۹.یهودیت اومانیستی

تقسیمات تاریخی

• صدوقیان مبنای قراییم امروزی
• فریسیان مبنای یهودیت ارتدوکس امروزی
• اسنیان
• زیلوت‌ها یا غیوریون
• سامری‌ها* دارای ۷۵۰ پیرو، ولی خود را یهودی خطاب نمی‌کنند.
• مسیحیت اولیه

• ابیونیان

• یهودیت هلنیستی

عرفان و کابالا

کابالا نامی است که بر تصوف یهودی اطلاق می‌شود و تلفظ اروپایی قبّالاه عبری است به معنی قدیمی و کهن. این واژه به شکل قباله برای فارسی زبانان و عربها است. بیشتر یهودیان ارتودوکس به آئین کابالا (کابالیسم) اعتقاد دارند. بر اعتقاد هواداران و معتقدین به آئین کابالا، فهمیدن و درک رموز مخفی درآئین کابالا، باعث می‌شود تا انسان بصورت روحانی‌واری به خدا نزدیکتر شود و بدین ترتیب بشریت به قدرت والایی از رموز مخفی خدا که برای دیگر انسانها پوشیده‌است، پی می‌برد. مهمترین منابع و کتب کابالیستی که به عنوان ستون فقرات و پایه اصلی «آئین کابالا» درآمدند، شامل مجموعه کتب عبری زوهار (به معنای «کتاب روشنایی») و هیچالوت (به معنای «کاخ‌ها») می‌شوند که به قرن اول میلادی بازمیگردند. نهایتاً در قرن سیزدهم میلادی کتاب زوهار نوشته شد که تفکر و شکل کنونی «آئین کابالا» را تشکیل داد.

تاریخ یهودیت

منوره هفت شاخهٔ پرستش‌گاه اورشلیم را تیتوس، امپراتور روم پس از ویران کردن دومین معبد یهود به شهر روم برد.

این دین با ادعای پیامبری موسی از طرف یهوه آغاز شده و به نام‌های چون: دین عبری، دین بنی‌اسرائیل، دین کلیمی و دین یهودی آشنا است. رابرت هیوم در کتاب ادیان زنده جهان می‌گوید «این واژه نخستین بار در حدود یکصد سال پیش از میلاد مسیح در ادبیات یونانی- یهودی به کار رفته‌است و واژه دیگری که تمام تاریخ این دین را در بر بگیرد، وجود ندارد.»

به اعتقاد یهودیان، موسی از طرف یهوه مامور دو هدف بود، نخست دعوت بنی‌اسرائیل به عبادت خدای یکتا یا یهوه و دوم آزادی قوم بنی‌اسرائیل از اسارت فرعون مصر بود.

بعد از موسی، یوشع رهبری بنی‌اسرائیل را برعهده گرفت و بعد از یوشع، پیامبران زیادی با آوردن کتاب مقدس، هدایت قوم بنی‌اسرائیل را عهده‌دار شدند. یهودیان، عهد قدیم را محصول تعالیم انبیا، خود می‌دانند، تعالیمی که از موسی (حدود ۱۲۵۰سال قبلاً از میلاد) شروع و به ملاکی (حدود ۱۶۰ قبل از میلاد) ختم می‌شود.

از عهد قدیم دو نسخه مهم قدیمی موجود و در دسترس است: یکی به زبان اصلی، یعنی عبری و دیگری به زبان یونانی که به ترجمه سبعینیه (با هفتادتنان) معروف است. قدیمی‌ترین نام عبری کتاب مقدس هاسفریم به معنای الکتب می‌باشد.

تاریخ قرن بیستم و هولوکاست

یهودیان ایران

پیشینه حضور یهودیان در ایران به ۲۷۰۰ سال پیش بازمی‌گردد. آنها پس از ویرانی معبدشان توسط بخت النصر فرمانروای قوم آشور، به مناطقی در جنوب عراق فعلی و ایران که زیر سلطه آشوریان درآمده بود کوچانده شدند. از اماکن مذهبی مقدس نزد یهودیان در ایران می‌توان به آرامگاه آستر و مُردخای و مزار حجی پیامبر در همدان و پیغمبریه در قزوین و آرامگاه دانیال نبی در شوش و قبرستانی به نام گیلیارد در دماوند و بسیاری دیگر اشاره کرد. ایران پس از اسرائیل و ترکیه دارای بیشترین جمعیت یهودی در خاورمیانه است.

سمبل‌ها

• منوره:
• شوفار:
• ستاره داوود

فرقه‌های خارجی

• غیر سنتیAlternative Judaism
• علوم یهودJewish Science
• یهود-بودایی
• یهودیت مسیحایی
• نئو پاگان کنعانی
• عبریان سیاه اسرائیلی